Niğde ili, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesinin güneydoğusunda ve Kapadokya bölgesinde yer alan merkezi Niğde kenti olan idari birimdir...
Niğde ili, Türkiye'nin İç
Anadolu Bölgesinin güneydoğusunda ve Kapadokya bölgesinde yer alan merkezi
Niğde kenti olan idari birimdir. Rakımı 1.229 m olan Niğde ilinin 2000 yılı
Nüfus sayımlarına göre genel nüfus toplamı 348.081’dir. Aksaray, Nevşehir, Kayseri
ve Konya illerine komşu olan Niğde, güneyde Bolkar dağları ile İçel ilinden,
güneydoğu ve doğudan Aladağlar’ın oluşturduğu doğal sınırlar ile de Adana
ilinden ayrılır. Çamardı ve Ulukışla ilçeleri ise Akdeniz bölgesinde
kalmaktadır.
Termal kaynakları, ören yerleri, zengin tarihi dokusu, doğal
güzellikleri, dağ ve kış turizm olanakları bu güzel kenti turizm merkezi
yapabilecek önemli unsurlardır.
Halkın esas geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Elma ağacı
sayısında Niğde ili ülke sıralamasında ilk sırada yer alır. Ülke genelinde
patates üretiminin ise % 25’lik bölümü bu ilde üretilir. Ancak Niğde Merkez
Organize Sanayi, Bor Deri Organize Sanayi ve Birko Koyunlu A.Ş. halı fabrikası
ve diğer küçük sanayi kolları Niğde halkı için önemli istihdam alanlarıdır.
Geleneksel el sanatları bakımından Niğde önemli bir ildir. Niğde ilinde
üretilen halılar dünyanın birçok ülkesinde müşteri bulmaktadır.
Tarihçe Niğde İli'nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne
sürülmektedir. Bu ada ilk kez İbn Bidi'de rastlanmıştır.
Nakida adı kimi zaman Nekide olarak da kullanılmış , 14.
yüzyılda aynı sözcük arap harfleriyle Nîkde, daha sonrada nîkde olarak okunacak
biçimde yazılmıştır. Cumhuriyet'ten sonra bu ad, Niğde'ye dönüştürülmüştür.
İlk Dönemler: Niğde'nin antik
tarihine ait bilgileri bölgede yapılan Bahçeli Köşk Höyüğü, Altunhisar
Pınarbaşı Höyüğü, Çamardı Cellaler Höyüğü, Güllüdağ Örenye veDivaralı Höyüğü
kazılarından elde edebiliyoruz. Bu bilgilere dayanarak Niğde Tarihi MÖ
7000-5500'lü yıllardan itibaren başlatmamız mümkün olabilmektedir.
Niğde yöresi, Hititlerin döneminde Tabal Konfederasyonu
içinde bulunması nedeniyle, Tabal Toprakları diye anılıyordu. Tabal'ın geç
Hititler dönemi merkezi Tuvanuva'da (Tyana) bugünkü Kemerhisar'dı.
Osmanlı Devleti: 19. yüzyılda Niğde
sancağı olaysı bir siyasal yaşam geçirmiş İç Anadolu'da daha çok kuzeyde etkili
olan yerel ayaklanmalar'dan zarar görmemiştir.
Ürgüp'ün Muşkara adlı köyünden çıkıp Osmanlı devletine
sadrazam olan Nevşehirli Damat İbrahim Paşa doğum yerine ve çevresine
bayındırlaştırıken Niğde kalelerinin muhafızlarına ait haklarıda Nevşehir'e
verdi. Böylece yörede ağırlık Ürgüp ve Nevşehir'e doğru kaydı.
Niğde yöresi, Osmanlı Devleti'nin klasik döneminde eyaleti
Karaman Nevşehir Livası içinde yer almaktaydı. Niğde 1849'da sancak merkezi
oldu. 1860'da Niğde'nin 6 kazası vardı: Merkez, Kırşehir, Ürgüp, Nevşehir,
Aksaray ve Yahyalı. 1867'de vilayet nizam namesinde de Niğde, Konya Vilayeti'ne
bağlı bir sancak gözükmektedir. Konya Vilayetinin Niğde'den başka bir Konya
Merkez İçel, Hamidabad (Isparta) ve Tekke (Antalya) olmak üzere toplam 5
sancağı vardı. Niğde sancağının toplam 5 kazası ise Niğde Merkez kaza ,
Nevşehir, Kırşehir, Ürgüp (Nahiye olan Yahyalı Ürgüp'e bağlıydı) ve Aksaray'dan
oluşmaktaydı.
1877'deki kayıtlarda Niğde Sancağı'nın 1867 deki durumunu
koruduğu görülüyor. Bu dönemde Niğde sancağının ‘da kaza sayısında bir
değişikli olmamakla birlikte Kırşehir'in yerine Bor kazasını sancağa bağlandığı
görülmektedir.
Niğde Sancağı, 1892 ve 1903 te yine Konya Vilayetine bağlı
kaldı.Ne varki sancağın toplam kaza sayısı 5'ten 8'e yükseldi. Bu kazalar
şunlardır: 1- Niğde Merkez Kaza 2-Bor 3- Nevşehir 4- Ürgüp 5- Aksaray 6-Maden(
Çamardı) 7-Şücaeddin(Ulukışla) 8-Arapsun (Gülşehir)
Niğde İkinci Meşrutiyetten sonra bağımsız sancak durumuna
getirildi. Bu dönemde Niğde ,bağımsız sancağın kazaları Maden dışında aynı
kaldı.
Milli Mücadele Dönemi: Niğde Milli Mücadele yılarının oldukça dingin illerindedi.
Yöre yabancı güçlerinin işgaline uğramadığı gibi, bir iki cılız gösterinin,
Kuva-i Milliye karşıtı güçlü bir eylemede tanık olmamıştı.Yöredeki başlıca
askeri etkinlik Adana Kuva-i Milliysi'ne verilen lojistik destekle sınırlıydı.
30 Ekim 1918 Mondoros Mütarekesi günlerinde Niğde aynı adlı
bağımsız sancağın merkeziydi. Merkez kaza ile birlikte 7 kazası vardı. Bunlar:
Aksaray, Bor ve Ulukışla ile bu gün Nevşehir İline bağlı olan Gülşehir
(Arapsun) Nevşehir ve Ürgüp idi. Toplam nüfusu 290.000 dolayında olan sancağın
nüfusça en büyük 2 kazası Merkez kaza ile Aksaray'dı.
Cumhuriyet Donemi: Niğde Kale Parkından Niğde ili merkez ilçesinin batı
kesiminin görünümü (sağda Saat Kulesi görünmektedir)
Cumhuriyetin İlanı ile Niğde Konya Vilayetinden ayrılarak
müstakil vilayet statüsüne kavuşması en önemli gelişmedir.
Milli mücadele ile başlayarak, Cumhuriyetle devam eden dönem
ve istikrar bütün Türkiye'de gibi Niğde'de bayındırlık, eğitim, sağlık, sosyal
ve kültürel alanlarda büyük gelişmeleri beraberinde getirmiştir.
Atatürk ve onun kurdugu Cumhuriyeti gönülden benimseyen, her
zaman onun devamını destekleyen ve desteğinin devam ettiren illerin başında
gelen Niğde ili, Cumhuriyetin ilanın top atışıyla kutlayan ilk ilidir.
1923 yılında Niğde il olarak cumhuriyet idaresine
bağlanmıştır. Kalkınmada önceliğin hizmetin yaklaşımıyla olacağını haklı olarak
amaç gören Nevşehir İlçesi1954'de il olarak Niğdeden ayrılmıştır. Bu 2 ilçenin
ayrılması sonucu Çiftlik ve Altunhisar bucakları ilçe olarak Niğde iline
bağlanmıştır.
1992 yılı kurulan Niğde Üniversitesi ile kültür şehri özeliğini
devam ettiren Niğde ili, daha derli toplu bir il olarak çağın getirdiği
gelişmelere uyum sağlamaktadır.
İlçeleri: Niğde ili 6 ilçe'den oluşmaktadır. Altunhisar Bor Çamardı Çiftlik Niğde (merkez ilçe) Ulukışla
Nüfus İlçe
İlçe merkezinin nüfusu Belde ve köylerin nüfusu
Toplam nüfusu Merkez İlçe
110. 000
99.308
177.396 Altunhisar
3.839
18.445
22.284 Bor
29.804
33.216
63.020 Çamardı
4.086
16.216
20.302 Çiftlik
4.627
27.524
32.151 Ulukışla
6.386
26.560
32.928 TOPLAM
126.812
221.269
348.081
Coğrafya Konum: Niğde İç Anadolu bölgesi ‘nin güney doğusundadir. Üç tarafı
Toroslar’ın genç kıvrım dağları ile çevrilidir. Güneyi Orta Toroslar içerisinde
yer alan Bolkarlar ve Aladağlar' ın kuzeye doğru kıvrımlanarak sokuldukları
alan ile batısı ise Konya ovası ile birleşik Emen ovası sınırlanır. Matematiksel
olarak 37 derece 25 dakika güney (S), 38 derece 58 dakika kuzey (N) paralelleri
ile; 33 derece 10 dakika batı (W) ve 35 derece 25 dakika doğu (E) meridyenleri
arasında yer alır.
Kuzeybatıda Aksaray, kuzeyde Nevşehir, kuzeydoğuda Kayseri,
batı ve güneybatıda Konya illeri ile komşu olan Niğde ili, güneyde Bolkar
dağları ile Mersin, güneydoğu ve doğuda Aladağlar'ın oluşturduğu doğal sınırlar
ile Adana illerinden ayrılır.
Bu sınırlar içinde yaklaşık 779,522 hm2 yüzölçümüne sahiptir.
Kuzeyde Misli Ovası ve güneyde Bor Ovası bir kenara bırakıldığında, son derece
yüksek, dağlık ve akarsularca yarılmış arızalı bir görünüme sahiptir. Deniz
seviyesinden olan yükselti Bor Ovası'nda 1000 metreyi bulurken, bu değer Misli
Ovası kuzeyinde 1350 metreye ulaşır. İlin güneybatısıAladağlar ile sınırlanmıştır.
Dağlar: Aladağlar'da
Demirkazık Tepesi (3756 m) en yüksek noktadır.
Niğde'ye yüksek bir görünüm kazandıran
yüksek dağlık ve tepelikleri, oluşum ve gelişimleri itibariyle üç grubta
değerlendirebiliriz.
Orta Torosları oluşturan ve Bolkar Dağlar'ı kuzeydoğu
uzantıları ile,Aladağlar'ın güneybatı uzantıları arasında bulunan Ecemiş
Koridoru ile birbirinden ayrılırlar. Bolkar Dağları'nda Medetsiz Tepesi (3524
m) ve Aladağlar'da Demirkazık Tepesi (3756 m) en yüksek noktaları oluştururlar.
İç Anadolu volkanizması içinde Aksaray ile Niğde arasında yer
alan Hasandağı (3268 m), Keçeboyduran (2727 m), Niğde'nin yaslandığı Melendiz
Dağı (2936 m) ve kuzeybatıda Göllüdağ (2143 m) başlıca volkanik dağlardır.
Ovalık alanların ortasında yükselen flüvial erezyon ile
çevresinin aşındırılması sonucunda tek başına yüksek bir görünüm sunan farklı
aşınma ile oluşan Misli ovası'nda görülen yassı Tumba tepe , Yumru tepe farklı
aşınılma oluşup, Bor ovası Çukurkuyu – Altunhisar hattının bastısında görülen
tepelikler volkanik kökenli olurken ; Karahöyük , Köşkhöyük , Kınıkören höyüğü,
Misli ovasında Höyükhan höyüğü de tepelik alanlar olarak karşımıza çıkmakatadır.
Ovalar Niğde İlinin kuzeydoğusunda geniş yer kaplayan Misli Ovası
ile , güneybatıda yer alan Bor Ovası iki büyük birimi oluşturur. Her iki ova
içinde Niğde merkezinin yer aldığı kuzeydoğu- güneybatı doğrultulu bir
depresyonla birbirlerine bağlanır. Tektonik çöküntü ile oluşan bu ovalar , önce
volkanik alanlardan çıkan piroklastik metaryellerle sonradan dağlık alanlardan
gelen alüvial dolgularla doldurularak , alüviel dolgu ovaları olarak karşımıza
çıkmaktadır. Pleistosen ‘den itibaren akarsularca yarılan bu alanlar , dağlık
alanların kenar kesimlerinde plato karakterini almıştır. Kenarlarında geniş
alanlar boyunca uzanan birikinti koni ve yelpazeleri dikkat çekicidir.
Kuzeybatıda Melendiz Dağı ve Göllüdağ ile çevrili olan
Melendiz Ovası , geriye aşınılma batıdan bölgeye sokulan Melendiz suyu ve
kolları ile yarılarak boşaltılmış geniş bir düzlük alandır.
Diğer taraftan dağlık alanlar arasında akarsu vadileri
boyunca uzanan akarsu boyu ovaları da görülmektedir. Güneyde Tabur Dağı
önlerinde bulunan Kılan Ovası , doğuda Hanağzı dere boyunca uzanan ova ile
Kemerhisar güneyindeki Ovacık Ovası başlıcalarıdır.
Niğde'de meyvecilik ve elma bahceleri yaygındır.
Çamardı-Pozantı yolu üzerindeki bahçeler
Akarsular Karasu Deresi , Ecemiş Suyu , Uluırmak başlıca ana akarsuları
oluştururlar.
Karasu: Aktaş
yakınlarından doğarak ,kuzey-güney doğrultusunda uzanırken Gümüşler ' den
Kereci Deresi ni , Niğde Şehir merkezini geçtikten sonra uzantı deresi ni alır.
Yer altı ve kaynak sularıylada beslenen Karasu' da Bor ovasında kaybolur. Üzerinde
Akaya barajı yer alır.
Ecemiş Suyu: Kaynağını
Aladağ‘dan alır. Kuzeydoğu –Güneybatı doğrultusunda ilerlerken , Çamardı
yakınlarında İçkuyu Deresini alarak Yelatan Güneyinde İl sınırlarından çıkarak
, Seyhan kolu Güngör Deresine karışır.
Uluırmak: Melendiz dağlarında
doğduktan sonra , Asmasız ve Ramat kısımlarından gelen kaynak suları ile
beslenir. Çiftlik ve Melendiz Ovasını geçerek Ihlara Vadisine ulaşır.
Göller Niğde ili , göller bakımından zengin olmamakla birlikte
oluşum ve gelişimleri birbirinde farklı göllere de sahiptir.
Aladağlar ve Bolkarlar üzerinde buzul aşılımıyla oluşmuş sirk
gölleri yer almaktadır. Akgöl, Alagöl, Çinigöl, Yedi Göller, Karagöl başlıcalarıdır.
Hasandağı, Göllüdağ üzerinde volkanik krater gölleri yer alırken kuzeydeki
Narlıgöl ise volkanik çöküntü maar gölü olarak oluşturulmuştur. Narlıgöl yer
altından sıcak su kaynaklarıyla beslenmesi nedeniyle minarelce zengin, suları
acı bir göldür.
Diğer taraftan akarsu yatakları önünde sulama amacıyla inşa
edilen setlerin gerisinde da suların toplanmasıyla baraj göller oluşmuştur.
Melendiz Dağlarından gelen Kırkpınar ve Baldıra dereleriyle beslenen Gebere
Barajı 1939 -1941 yılları arasında inşa edilmiş. Gümüşler Barajı'na, hemen
gerisindeki dağlık alanlarda inen sular toplandığı içinde bol miktarda aynalı
sazan balığı yaşamaktadır. Karasunun aşağı mecrası üzerine kurulu olan Akkaya
Barajı, Koyunlu, Dikilitaş, Azatlı, Hacıbeyli ve Murtaza Gölleri de sulama
amacıyla yapılmış diğer göllerdir.
İklim Niğde'de Orta Anadolu'nun tipik kara iklimi görülür. Yazları
sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlıdır. Yağışların kar hali kışın,
yağmur haline ise ilkbaharda rastlanmaktadır.
Sıcaklık: En sıcak ay ortalaması
temmuz ayına, en soğuk ay ortalaması ise ocak ayına rastlanır. Gerek mevsimler
arasındaki sıcaklık farkı, gerekse gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkı,
kara ikliminin en sıcak örneğidir.
Niğde'de yapılan gözlemlere göre sıcaklık ortalaması 37,7
derece ile temmuz ayına, en düşük sıcaklık ise -21 derece ile şubat ayına
rastlar.
Yağışlar: Nisan, mayıs ve
haziran ayının ilk yarılarına kadar sağnak halinde, bazen de ayrı sürekli yağış
yapan şartları görünür.
Niğde de yağış ortalaması 0.9 mm'dir. Yağışın en fazla olduğu
ay 78.5 mm ile nisan, en az olduğu ay ise 0.2 mm ile temmuz ayıdır.
Nemlilik: Niğde de ortalama
nispine %56'dır. Nemin en fazla olduğu ay %80 ile şubat, en düşük ay %28 ile
ağustos ayıdır.
Ekonomi Niğde ilinin ekonomisi tarıma dayanır. Faal nüfûsun %70’i
tarımla geçinir. Sanâyileşme son senelerde gelişmeye başlamıştır.
Tarım Niğde, Anadolu’nun buğday ambarı sayılan 10 il arasında yer
alır. Türkiye’de en çok elma bu ilde sazlıca kasabasında yetişir. Elmadan sonra patetesi meşhurdur Niğde
ili beyaz baş lahana üretiminde 2. sıradadır. Niğde'de Bor İlçesi'nde Kaynarca
lahanası üretilmektedir. Lahana tarımı Kaynarca Köyü civarında yoğunlaşmıştır.
Bunlara ilâveten baklagiller, ayçiçeği, patates, buğday, arpa, çavdar, fasulye,
nohut, sarmısak ve şekerpancarı da yetişir.
Sebzecilik önemli değildir. Fakat meyvecilikte ileri
durumdadır. Merkez ilçe, Bor, Çamardı ve Kemerhisar’da geniş elma bahçeleri
vardır. Misket elması meşhurdur.
Bağcılık da önemli yer tutar. İç Anadolu’da üzüm yetiştirmede
en önde gelen illerdendir. Gübreleme, sulama, modern tarım araçlarının
kullanılması ve ilâçlama hızla artmaktadır. Her çeşit üründe verim seneden
seneye artmaktadır.
Hayvancılık Küçükbaş hayvancılığı önemlidir. Büyükbaş hayvan sayısı da
artmaktadır.
Ormancılık Niğde ilinde orman varlığı çok azdır. Orman ve fundalıklar il
topraklarının %3’ünü kaplar. En çok rastlanan ağaç türü kayın, meşe, çam,
dışbudak ve köknardır. Daha çok Aladağların eteklerinde olan ormanlar 2400
hektar arâziyi kaplar. Senede 4 bin m3 sanâyi odunu ile 5 bin ster yakacak odun
elde edilir.
Mâdencilik Niğde ili mâden bakımından oldukça zengin sayılır. Başlıca
mâden rezervleri demir, çinko, kurşun, civa, volfram, bakır, kükürt, gümüş,
altın, antimon, kaolin ve alçıtaşıdır. Fakat işletilen mâden yatakları demir,
çinko, antimon, kaolin ve alçıtaşıdır. Ulukışla’daki alçıtaşını Azot Sanâyi
A.Ş. işletir. Senede yaklaşık 100 bin ton alçıtaşı çıkarılmaktadır.
Ayıra kalsit bakımından da zengin olan Niğde'nin en büyük
kalsit ocağı Nigtas firmasına aittir. NİĞTAŞ halen; 1.250.000 ton/yıl hammadde,
150.000 ton/yıl granül kalsit, 250.000 ton/yıl kuru öğütme yöntemiyle mikronize
edilmiş kalsit ve 50.000 ton/yıl mikronize kalsite yüzey kaplama kapasitesine
sahiptir.
Sanâyi Niğde ilinde sanâyi 1980 senesinden sonra ve bilhassa son
senelerde gelişmeye başlamıştır. 1964’te 10 kişiden fazla işçi çalıştıran
sanâyi işyeri 3 iken, günümüzde bu sayı 50’yi aşmıştır.
Başlıca sanâyi kuruluşları; çimento fabrikası, Bor şeker
Fabrikası, un fabrikaları, peynir-tereyağ fabrikası, Niğde Meyve suyu ve Gıdâ
Sanâyii A.ş., beton direk fabrikası, biriket-tuğla fabrikaları, Ulukışla
Alçıtaşı ışletmesi, otomobil yedek parça (rotbaşı, rotel ve rot çubuğu) îmâl
eden fabrika ve Birko Halı Fabrikası. Ayrıca Niğde'de Tekir markalı su
fabrikası da mevcuttur. Aynı marka adı altında doğal maden suyu üretim tesisi
inşaatı da son hızla sürmektedir.
Ulaşım Ulukışla ilçesinden bir görünüm, Ulukışla demir ve kara
yollarının bir kavşak noktasıdır.
Niğde ili ıç Anadolu ile Kuzey ve Batı Anadolu’yu güney ve
doğuya bağlayan önemli demiryolu ve karayollarının kavşak noktasıdır. Ülkemizin
dörtyanı ile ulaşım irtibatı vardır. Demiryolu bakımından, Batı Anadolu’yu doğu
ve güney illerimize, Suriye ve Irak’a bağlayan demiryolunun üzerindedir. Konya-Adana
demiryolu, Niğde’nin güneyinde Kardeş Gediğinde ikiye ayrılır. Bir kol Adana’ya
bir kol Kayseri’ye gider. Ulukışla-Bor-Niğde Kayseri’ye giden demiryolu
üzerindedir. Ankara’yı Adana’ya bağlayan E-5 karayolu Ulukışla’dan geçer.
Burada ikiye ayrılıp, biri İçel’e diğeri Niğde’ye gider.
Niğde Gazozu: Türkiye de
uretilen bilinen en eski gazlı frambuaz aromalı içecek.
Üretimine 1962 yılında İsmet Olcay tarafından 44 metrekarelik
bir dükkânda başlandı. Niğde gazozu bugün Niğde Meşrubat ve Gıda Sanayi Ticaret
Limited Şirketi tarafından yıllık 8 milyon şişenin üzerinde bir kapasiteye
sahip fabrikada üretilmektedir. Az şekerlidir ve ahududu aroması içerir.
Turizm Niğde doğal güzellikleri, kültürel varlıkları ve termal
kaynakları ile turizm açısından önemli cazibelere sahiptir.
Niğde Etnografya ve Arkeoloji Müzesi: 1976'da yapılmıştır. Antik Çağa ait eserlerle, Selçuklu ve Osmanlı
devrine ait 12 bin eser sergilenir. Akmedrese de müze olarak kullanılmaktadır.
Türkler öncesi eserler: Bor ilçesinin
Kemerhisar bucağı yakınındaki şehir kalıntıları, Hititlere ait ve M.Ö. 2000
yılında önemli bir merkez olan Tuvana şehrine aittir.
Göllüdağ Harabeleri: Niğde'nin 40 km kuzeyinde Bozköy ve Kömürcü köyleri arasında
Göllüdağ'da bir Hitit şehridir. Şehir kalıntıları 3 km2dir ve surlarla
çevrilidir. M.Ö. 8. asırda yangın neticesi yıkılmış ve bir daha yapılmamıştır.
Savaş ve tapınak kalıntıları vardır.
Kaya Kilise ve Manastırlar: Roma ve Bizans devrinde Ihlara Vadisinde kayalara oyulmuş
kilise ve manastırlar olup, bâzısı bir saatte gezilecek kadar büyüktür.
Tyana Su Kemerleri: Kemerhisar-Bahçeli kasabaları arasında Roma devrinden kalma
su kemerleridir.
Roma Havuzu: Bahçeli
kasabasındadır. Etrafı mermerle çevrili Roma devrine ait bir havuzdur.
Eski Gümüşler Manastırı: Niğde'ye 8 km mesafede, Gümüşler kasabasındadır. Roma
devrinde yapılmıştır. Gümüşler Manastırı'nın üstten görünümü
Selçuklu ve Anadolu Beylikleri eserleri Niğde
Kalesi: Selçuklu Sultanı
Birinci Alâaddin Keykubat yaptırmıştır. Selçuklu ve Osmanlı devirlerinde onarım
gördüğü kitabe ve motiflerden anlaşılmaktadır. En son Fatih devrinde İshak
Paşanın emriyle tâmir ettirilmiştir. Safevî ve Akkoyunlu tehlikesi sona erince
kale tamir ettirilmemiştir.
Kale üç surla çevrilmiştir. Fakat birçok yeri yıkılmış olan
kalenin bedenlerinin bir kısmı evlerin duvarı olmuştur. Bugün tepenin
kuzeydoğusunda bir hisarı içine alan kısım ayakta kalabilmiştir.
Alâaddin Camii: Birinci Alâaddin
Keykubâd zamânında Niğde Sancakbeyi Zeyneddin Başara tarafından 1233'te
yaptırılmıştır. Selçuklu sanatının günümüze kadar en iyi korunmuş eserlerinden
olup, mihrap ve minberi çok güzel bir sanat âbidesidir.
Niğde'nin en eski camisi olup Mîmar Sıddık bin Mahmud ve
kardeşi Gazi yapmıştır. Sarı ve kül renkli kesme taştan yapılan câminin doğu
kapısı son derece güzel geometrik motiflerle süslüdür. Cami süslemeleri
bakımından Selçuklu devrinin en kıymetli eserlerinden biridir. Damalı minaresi
camiye ayrı bir güzellik katmaktadır. Caminin kapısı yılın belli bir zamanında
sabahın ilk ışıklarının kapıya vurmasıyla kapıda bir kız silüeti görülür.
Rivayete göre caminin mimarı hükümdarın kızına aşık olur ve kızın güzelliğini
motiflere işler.
Sungur Bey Câmii ve Türbesi: Moğol asıllı Sungur Bey tarafından 1335'te yaptırılmıştır. On
sekizinci asırda geçirdiği yangından sonra yeniden yapılmıştır. Mîmarî özelliği
ve taş işçiliği şahane olan caminin süslemeleri çok zengindir. İlk yapıldığında
iki minareliydi. Caminin yanında Sungur Bey'e ait sekiz köşeli bir türbe vardır.
Şah Mescidi: Sungur Bey Camii
yakınında olup 1413'de yaptırılmıştır. Kare plânlı bir camidir.
Hanım Camii: Alâaddin Tepesi'nin
doğusunda olup 1452'de yapılmıştır. Arife Hanım tarafından tamir ettirildiği
için Hanım Camii olarak bilinir. Karamanoğulları devri eseridir.
Ulu Cami (Bor): Bor ilçesindedir.
Karamanoğlu Alâaddin Bey tarafından 1410'da yaptırılmıştır. Cami dikdörtgen
biçimindedir.
Ak Medrese: Karamanoğlu
Alâaddin Ali Bey tarafından 1409'da yaptırılmıştır. Adını kapısındaki beyaz
mermerden alır. Selçuklu mîmarî tarzının çok güzel bir örneğidir. Ali Bey
Medresesi de denir. 1936'da restore edildikten sonra arkeoloji müzesi olarak
kullanılmaktadır. Geometrik motiflerle süslü giriş kapısı çok güzeldir.
Hüdâvend Hatun Türbesi: Hüdâvend Hatun Türbesi Niğde'nin en önemli simgelerinden
biridir
Moğol İlhanlı valisi Sungur Bey zamânında, Dördüncü Kılıç
Arslan'ın kızı Hüdavend Hâtun tarafından 1312 senesinde yaptırılmıştır.
Sekizgen plânlı yapı içten kubbe, dıştan piramit çatı ile örtülüdür. Doğusunda
bulunan taçkapı yıldız geçmeler ve çeşitli motiflerle süslenmiştir.
Gündoğdu Türbesi: Hüdavend Hatun Kümbetinin yanındadır. 1344'te ölen Hakkı
Besvap için yaptırılmıştır. Kare plânlı yapı içten kubbe, dıştan piramit çatı
ile örtülüdür. Türbenin kapısı geometrik, bitki ve örgü motiflerinden meydana
gelen kuşaklarla çevrilidir.
Sungurbey Kütüphanesi: Emîr-ül-ümerâ Seyfeddîn Sungur Ağa tarafından 1335 senesinde
yaptırılmıştır. Günümüzde İl Halk Kütüphanesi olarak kullanılmaktadır.
Osmanlı Devleti eserleri Paşa Camii: On beşinci asra ait Osmanlı eseridir. Ali Paşa tarafından
yaptırılan camiyi oğlu Murad Paşa genişletmiştir. 1909'da tamir gören caminin
yanında türbe ve çeşme vardır.
Öküz Mehmet Paşa Kervansarayı: Ulukışla ilçesinde yer almaktadır. 1615-1616 yıllarında
Osmanlı sadrazamlarından Mehmet Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Osmanlı İmparatorluğundan
günümüze kadar yaşayan en büyük kervansaraylardan olma özelliğini taşımaktadır.
2006-2007 yıllarında Kayseri Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından restore
edilmiştir.
Dışarı Camii: On altıncı asır
Osmanlı eseridir. Tek kubbelidir. İnce işçilikli ve sedef kakmalı minber Sungur
Bey Camiinden getirilmiştir.
Nigde Kalesi Saat Kulesi: Nigde Saat Kulesi 19. yüzyıl Osmanlı eseridir.
Kalenin eski batı burcu üzerine yapılmış bulunan saat kulesi
19. yüzyıla tarihlenir. Niğde’nin sembolü olarakda kabul edilir. Kitabesi
olmadığı icin hakkında fazla bilgi yoktur.
Doğal turistik yerler Demirkazık Tepesi: Çok güzel manzaraları olan bu dağ yaz ve kış ayrı
güzelliklere sahiptir. Kayakevinin bulunduğu bu dağ, kış sporlarına müsâittir.
Dağcılık tesisleri ve alabalık üretme çiftliği vardır.
Köşk: Bor ilçesinin
Bahçeli kasabasında yeşillik ve sulak bir mesire yeridir.
Keten Çimeni: Suyu bol, manzarası
güzel ve yeşil bir yayladır. Fağda bulunur ama yüksek değildir. Çok büyük bir
yayla olup düzlüğü de türkülere ilham kaynağı olmuştur. Niğde'de bulunan en
büyük yüz ölçümüne sahip yayladır.
Değirmenli Damlataş Mağarası: Sulardan oluşan sarkıtlarla ve elektrikli aydınlatmasıyla
Görülmeye değer bir tarihi eserdir.
Kiliseler Nigde'de, 1800’lü yılların başlarında yapılmış il,
ilçe ve köylerde birçok kilise bulunmaktadır. Mimari yapı tarzları birbirine
çok yakındır. Dikdörtgen, basit haç planlı, üç nefl i, üç apsisli, yarı açık
narteksli,kırma çatılı ve yontu taştan yapılmış bazilikalardır. Mimarisine
büyük önem verilen çatı kaplamaları çeşitlilik arz eder. İç bezemelerindeki
kalem işlerinde geç dönem Türk-Barok üslubunun izleri görülür. Bugün bir kısmı
sosyal amaçlı kullanılan kiliselerin, bulundukları yerler; Yukarı Kayabaşı,
Sungurbey Mahallesi Rum kilisesi, Eski saray mahahallesi. Ermeni Kilisesi,
Kumluca, Hamamlı, Konaklı, Fertek, Küçükköy, Yeşilburç, Ballıköy, Hançerli,
Hasaköy ve Dikilitaş, Altunhisar, Ovacık, Uluağaç, Kiçağaç, Tırhan, vb.
yerlerde geç Osmanlı döneminde yapılmış kiliseler mevcuttur.
Sosyal hayat Mahallî Kıyâfet: Kadınlar biri günlük ev elbisesi diğeri kişilik denen husûsî
günlerde giymek üzere bulundurdukları iki türlü elbise giyerler. Eskiden
başlarına yazma örter, boyunlarına değirme alır, üzerlerine bindallı
giyerlerdi. Ayağa ise kaloş kundura giyilirdi.
Erkekler başlarına püsküllü fes giyerlerdi. Gövdeye yakasız
mintan ve bunun üzerine cepken giyilirdi. Cepken kolsuzdur. Omuz başları kol
gibi uzanır. Göğsü işlemelidir. Şalvarın cep ağızları ve yanları işlemelidir.
Çoraplar yünden ve ayağa ise kaloş ayakkabı, yemeni veya çarık giyilirdi.
Mahallî Oyunlar: Niğde ili halk
oyunları ve halk türküleri bakımından da çok zengindir. Müzik; yumuşak, içli ve
coşkuludur. Niğde'de “Halay”a Alay denir ve en çok tutunan oyundur. Diğer
oyunları ise; Niğde Bağları, Çekin Alay Düzülsün, Hop Cilveli, Hop Dündarlı,
Develi, Ansam, Hora, Tombili, Ufacık, Menberli, Sarıyıldız, Naciye, Kanacak, 3
Ayak ve Topal Koşma'dır.
Niğde yemekleri: Niğde tavası, saç
kavurma, tandır ve çanak fasulyesi, zomu, mangır çorbası, oğma çorbası, öfeleme
çorbası, düğcük çorbası, yoğurtlu çorba, sütlü çorba, nohutlu çorba, pancar
çorbası, erişte pilâvı(Kesme Pilavı) ve çorbası, tarhana çorbası, kuskus pilavı
ve çorbası, üzüm baranası, kabak köftesi, kabak musakkası, ditme, tirit, söğürme,
valu söğürme, tatlı havu, ayvan baranası, soğan yahnisi, ekkabağı, papara,
yumurtalı taze fasulye, kaygana, maklube ve püresi en meşhur yemeklerindendir.
Tatlılar: Kaygana, Pekmez,
Aşure, Höşmeri, Halveter,Zerde, Sarımburma, Tatlı Dürümü, Hurma Tatlısı, Kaşık
Kayganası,İrmik Tatlısı, Halka Tatlı, Kuru kayısı tatlısı, Tulumba tatlısı,
incir tatlısı, köfter tatlısı, cimcik tatlısı.
Sungurbey Camii’nin banisi, camiye de adını veren Seyfeddin Sungur Ağa’dır. Camiin yapım tarihi, inşa kitabesi olmamakla birlikte, 1335 olarak kabul edilmektedir.